Σύνδρομο Ευερέθιστου Εντέρου (ΣΕΕ)

Ορισμός

Πρόκειται για ένα σύνολο ετερογενών συμπτωμάτων που αποδίδεται σε λειτουργικές διαταραχές του εντέρου, η διάγνωση του οποίου τίθεται, μετά από πλήρη αρνητικό έλεγχο, εξ αποκλεισμού των οργανικών αιτίων που μπορούν να προκαλέσουν ανάλογα συμπτώματα.

Επιδημιολογία

Η πραγματική συχνότητα δεν είναι γνωστή, απαντάται συχνότερα σε βιομηχανικά ανεπτυγμένες χώρες, αλλά και σε αστικοποιημένους πληθυσμούς μη βιομηχανικών χωρών. Στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ υπολογίζεται αδρά σε 20% του πληθυσμού, είναι συχνότερο στις γυναίκες, καθώς και στις ηλικίες από 30 μέχρι 65 ετών. Επίσης εμφανίζεται σε όλα τα κοινωνικά στρώματα, ανεξαρτήτως επαγγέλματος.

Αιτιολογία

Τα αίτια είναι ποικίλα και κατατάσσονται στις εξής βασικές κατηγορίες :

• Περίπου 30% εμφανίζουν το σύνδρομο μετά από επεισόδιο εντερικής λοίμωξης
• Διαιτητική δυσανεξία σε ογκώδη γεύματα ανεξαρτήτως συστάσεως τροφών
• Διαιτητική δυσανεξία σε συγκεκριμένες τροφές, με ασαφή όρια ως προς την αληθή τροφική αλλεργία.
• Ψυχογενή αίτια

Παθοφυσιολογία

Διαταραχές κινητικότητας του εντέρου είτε λόγω διάτασης, είτε λόγω σύσπασης συνεπάγονται μεταβολή της ενδοαυλικής πίεσης, και προκαλούν πόνο και μετεωρισμό. Συχνά εκλύεται το γαστροκολικό αντανακλαστικό μετά την λήψη τροφής, τόσο εντονότερα όσο πιο πλούσιο σε θερμίδες το γεύμα. Η φλεγμονή μπορεί να υπεισέρχεται σαν παράγων στην παθογένεια του συνδρόμου, και έτσι ίσως εξηγείται η εκδήλωσή του μετά από εντερική λοίμωξη. Επίσης μπορεί να παίζουν ρόλο ορμόνες, (συχνά συμπτώματα σε γυναίκες σε διάφορες φάσεις του κύκλου τους). Πιθανά τα συμπτώματα προκαλούνται λόγω διαταραχής της λειτουργίας του λεγόμενου «εγκεφαλο-εντερικού άξονα», που συνιστά αλληλεπίδραση μεταξύ της εντερικής κινητικότητος και αισθητικότητος, και της δραστηριότητος του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος και του Αυτόνομου Νευρικού Συστήματος. Το άγχος προκαλεί δυσλειτουργία του αυτόνομου νευρικού συστήματος με συνέπεια διαταραχές της κινητικότητος του εντέρου και πρόκληση των συμπτωμάτων, που με την σειρά τους αυξάνουν το άγχος (φαύλος κύκλος).

Ψυχολογικές διαταραχές επηρεάζουν την κλινική εικόνα. Αδυναμία διαχείριση της ψυχολογικής πίεσης, (στρες), μπορεί να συνεπάγεται αντιδράσεις υπερβολικές ή υποτονικές που μπορούν να οδηγήσουν σε εκδήλωση του συνδρόμου. Σύμφωνα με νεώτερες απόψεις, ισχύει η θεωρία της «Σπλαγχνικής υπερευαισθησίας», η οποία ευθύνεται για τα συμπτώματα, υπό την επίδραση διαφόρων παραγόντων, (π.χ. γενετικοί, ορμονικοί, φλεγμονώδεις, νευρικοί, ψυχολογικοί ).

Κλινικές μορφές

Διαταραχές κενώσεων, ή με την μορφή εναλλαγής διάρροιας με δυσκοιλιότητα, ή με την μορφή μόνιμης διάρροιας
Κοιλιακά άλγη που συνδυάζονται με διαταραχές των κενώσεων, επιδεινώνονται με λήψη τροφής, και υφίενται μετά κένωση
Μετεωρισμός με, ή χωρίς διαταραχές των κενώσεων

Τα συμπτώματα είναι χρόνια, διαφέρουν από ασθενή σε ασθενή, αλλά και στον ίδιο ασθενή σε διαφορετικό χρόνο.

Διάγνωση

Απαιτούνται λεπτομερής λήψη ιστορικού, επιμελής κλινική εξέταση, (απαραίτητα δακτυλική εξέταση του ορθού), σιγμοειδοσκόπηση σε άτομα κάτω των 50, ενδεχόμενα συνδυαζόμενη με βαριούχο υποκλυσμό με διπλή σκιαγραφική αντίθεση, ολική κολονοσκόπηση πάνω από τα 50, και παρακλινικές εξετάσεις. Σύμφωνα με τα κριτήρια της Ρώμης ΙΙΙ, απαραίτητη προϋπόθεση για να τεθεί η διάγνωση κλινικά, είναι:

Υποτροπιάζον κοιλιακό άλγος ή «ενόχληση», (δυσάρεστη αίσθηση που όμως δεν περιγράφεται σαν πόνος), που διαρκεί τουλάχιστον από τριμήνου, με αρχική εγκατάσταση τουλάχιστον προ 6μήνου, και που εμφανίζει δύο ή περισσότερα από τα εξής χαρακτηριστικά:

• να υφίεται μετά κένωση και / ή
• η έναρξη να σχετίζεται με αλλαγή στην συχνότητα των κενώσεων (συχνότερες κενώσεις) και / ή
• η έναρξη να σχετίζεται με αλλαγή στην σύσταση των κενώσεων (χαλαρότερες κενώσεις)
• Διαφορική διάγνωση
• Από λοιμώδεις νόσους
  Από φλεγμονώδεις νόσους (ελκώδης κολίτις ? νόσος του Crohn)
• Από σύνδρομα δυσαπορρόφησης
• Από κακοήθη νοσήματα του πεπτικού
  Από παθήσεις του θυρεοειδούς (διάρροια σε υπερθυρεοειδισμό, δυσκοιλιότης σε υποθυρεοειδισμό)
• Να μην υποτιμάται το ποσοστό υπολακτασίας που μπορεί να φθάνει και το 50% των ασθενών με ΣΕΕ.

Θεραπεία

Σημαντική είναι η επιβεβαίωση του ασθενούς ότι δεν πάσχει από σοβαρό οργανικό νόσημα, και η «εκπαίδευσή» του για την κατανόηση των μηχανισμών έκλυσης των συμπτωμάτων του που δεν συνιστούν κακοήθη νόσο. Κατά καιρούς έχουν δοκιμασθεί διάφορα ψυχοφάρμακα σε συνδυασμό με σπασμολυτικά. Αντιφατικά στοιχεία υπάρχουν σχετικά με τον ρόλο των τροφών πλούσιων σε άπεπτο φυτικό υπόλειμμα. Προτείνεται η εξατομίκευση σχετικά με την επίδραση που έχει το άπεπτο φυτικό υπόλειμμα στους ασθενείς (συνιστάται σε όσους ωφελούνται ? κυρίως με προεξάρχον σύμπτωμα την δυσκοιλιότητα – ενώ πρέπει ν’ αποφεύγεται σε όσους προκαλεί συμπτώματα). Επίσης έχουν θέση τα αντιχολινεργικά, τα αντικαταθλιπτικά, οι αποκλειστές των διαύλων ασβεστίου, τα προκινητικά, τα αγχολυτικά φάρμακα, οι ανταγωνιστές της σεροτονίνης (με φειδώ, λόγω παρενεργειών, όπως πρόκληση ισχαιμικής κολίτιδος), και οι κάπα – αγωνιστές. Τέλος, έχει ήδη αρχίσει να εκτιμάται στην κλινική πράξη ο πιθανός ευεργετικός ρόλος ορισμένων αντιβιοτικών και των προβιοτικών.

Βιβλιογραφία

ΚΟΛΙΤΙΔΕΣ και «κολίτιδες». Σύνδρομο Ευερεθίστου Εντέρου (Irritable Colon Syndrome), σ. 345 ? 413, 2η έκδοση, 2003, Ιατρικές Εκδόσεις Ζήτα Ο. Μανούσος, με συνεργασία Ι. Τριανταφυλλίδη.

Meta-Analysis: The Treatment of Irritable Bowel Syndrome. D.Lesbros-Pantoflickova, P.Michetti, M.Fried, C.Berlinger, A.L.Blum. Aliment Pharmacol Ther. 2004; 20(11): 1253-1269.

Irritable Bowel Syndrome in the United States: Prevalence, Symptom Patterns, and Impact. A.P.S.Hungin, L.Chang, G.R.Locke, E.H.Dennis, V.Barghout. Aliment Pharmacol Ther. 2005; 21(11): 1365-1375

The Functional Gastrointestinal Disorders and the Rome III Process. DA.Drossman. Gastroenterology. 2006; 130: 1377-1390 Diet and Irritable Bowel Syndrome. D.H.Alpers. Curr Opin Gastroenterol. 2006; 22(2): 136-139.

What Patients Know About Irritable Bowel Syndrome (IBS) and What They Would Like to Know. National Survey on Patient Educational Needs in IBS and Development and Validation of the Patient Educational.

A.Halpert, C.B.Dalton, O.Palsson, C.Morris, Y.Hu, S.Bangdiwala, J.Hankins, N.Norton, D.Drossman. Am J Gastroenterol. 2007; 102(9): 1972-1982.

Γιάννης Στουραΐτης
Διευθυντής Γαστρεντερολογικού Τμήματος
Γεν. Νοσοκομείου Ρόδου